واحد ظرفیت یک باتری (آمپر ساعت) عبارتست از حاصلضرب جریان کشیدهشده از باتری در مدت زمانی که باتری قادر به تأمین جریان میباشد تا قبل از آنکه ولتاژ آن از یک مقدار مشخص برای هر سلول کمتر شود. مثلاً ظرفیت یک باتری که بتواند برای مدت 20 ساعت جریانی معادل 5 آمپر را تأمین نماید، معادل 100 آمپر ساعت میباشد.
به طور کلی ظرفیت هر باتری به دو صورت اعلام میشود:
1. بر حسب آمپر ساعت و معیار C10 یا C20
2. برحسب وات ساعت
1. بر حسب آمپر ساعت و معیار C10 یا C20: در این روش جریان قابل دریافت از باتری در یک شرایط تعریف شده استاندارد (دمای محیط 20 درجه سلسیوس و دشارژ در 10 ساعت با ولتاژ نهایی 1.8 ولت برای هر سلول باتری سرب اسید و با فرض شارژ کامل باتری) معیار اعلام ظرفیت باتری است؛ مثلاً اگر از یک باتری بتوان در طول ده ساعت و قبل از کاهش ولتاژش به 1.8V/Cell جریانی به اندازه 10 آمپر کشید ظرفیت آن باتری با معیار آمپر ساعت از حاصلضرب ده ساعته زمان دشارژ در جریان ده آمپر که 100 آمپر ساعت خواهد شد. گاهی این معیار با دشارژ 20 ساعته بیان میشود هرچه زمان دشارژ طولانیتر و جریان دشارژ کمتر باشد ظرفیت بالاتری به دست میآید.
2. برحسب وات ساعت: تمام شرایط مشابه حالت قبل است فقط اثر ولتاژ باتری در توان دریافتی از آن هم در محاسبات ظرفیت در نظر گرفته میشود.
در روش نخست بیان ظرفیت، کاهش ولتاژ باتری در مدت دشارژ دیده نمیشود در حالی که ولتاژ باتری از حداکثر مقدار خود در ابتدای زمان دشارژ شروع شده و به حداقل مقدار خود در انتهای فرآیند دشارژ میرسد به عنوان مثال در شکل 1 مشخص است که ولتاژ دشارژ یک باتری 12 ولتی (که از سری شدن شش سلول 2 ولتی به دست میآید) در یک دشارژ بیست ساعته برای 3 ساعت اول بیش از 12.2 ولت است در فاصله 3 تا 5 ساعت تا 12 ولت کاهش یافته و پس از ده ساعت این ولتاژ به 11.5 ولت و پس از 16 ساعت به 11 ولت و در بیستمین ساعت دشارژ به 10.8 ولت میرسد. این در حالی است که جریان دریافتی از باتری با مقدار 6.36 آمپر، ثابت است؛ بنابراین توان دریافتی از باتری با کاهش ولتاژ باتری رو به کاهش است؛ به کمک منحنیهای دشارژ شکل 1 جدول محاسبه ظرفیت باتری برحسب آمپر ساعت و وات ساعت صورت گرفته است:
شکل 1: منحنیهای دشارژ یک نمونه باتری سرب اسید
زمان دشارژ باتری(ساعت) | 0 تا 3 | 3 تا 5 | 5 تا 10 | 10 تا 16 | 16 تا 20 |
آمپر دریافتی از باتری | 6.36A | 6.36A | 6.36A | 6.36A | 6.36A |
آمپرساعت دریافتی از باتری | 19.08AH | 12.72AH | 31.8AH | 38.16AH | 25.44AH |
توان قابل دریافت از باتری | 77.59W | 76.32W | 74.73W | 71.55W | 69.32W |
وات ساعت دریافتی از باتری | 232.776WH | 152.64WH | 373.65WH | 429.3WH | 277.296WH |
همانطور که در جدول نیز مشخص شده است آمپر ساعت کل باتری برای دشارژ بیست ساعته، جمع آمپر ساعتهای سطر سوم (127.2AH(20H×6.36A خواهد بود و اگر این آمپر ساعت را در ولتاژ نامی باتری ضرب کنیم وات ساعت تقریبی آن به دست خواهد آمد.
127.2AH×12V= 1526.4WH
در حالی که حاصل جمع وات ساعتهای سطر آخر جدول فوق 1465.662 خواهد شد و این اختلاف ناشی از روند کاهش ولتاژ باتری در طی فرآیند دشارژ است این روند کاهشی در زمانهای دشارژ کوتاه (دشارژ با جریان بالاتر) با شدت و سرعت بالاتری اتفاق میافتد.
به علاوه در دشارژ با جریانهای بالا ما شاهد کاهش ظرفیت اسمی باتری هم هستیم یا به تعبیر بهتر ظرفیت کمتری از باتری در اختیار مصرفکننده قرار میگیرد مثلاً یک باتری در دشارژ 10 ساعت صددرصد ظرفیت اسمی خود را دارد ولی همین باتری ظرفیتش برحسب آمپر ساعت در دشارژ 5 ساعته به 90 درصد،در دشارژ 3 ساعته به 82 درصد، در دشارژ یک ساعته به 64 درصد و در دشارژ نیم ساعته به 52% ظرفیت نامی باتری تقلیل مییابد؛ ظرفیت باتری در دشارژهای با جریان بالا اگر با کمیت وات ساعت مورد سنجش قرار گیرد روند کاهشی به مراتب سریعتری را به نمایش خواهد گذاشت این سرعت کاهش به علت کاهش شدید در ولتاژ باتری در زمان دشارژ است که با کاهش انرژی قابل دریافت از باتری خود را نشان خواهد داد.
به همین دلیل اعلام ظرفیت باتری برحسب آمپر ساعت دقت کافی و لازم را برای دشارژهای کوتاه مدت نخواهد داشت در این موارد برای اعلام ظرفیت باتری از معیار وات ساعت استفاده میشود در این معیار علاوه بر جریان دریافتی از باتری، اثر ولتاژ باتری هم در ظرفیت در نظر گرفته میشود. گاهی زمان دشارژ به کمتر از یک ساعت تقلیل مییابد در این موارد به جای اعلام ظرفیت برحسب وات ساعت ظرفیت به صورت وات قابل دریافت از باتری در فاصله زمانی مذکور اعلام میشود؛ مثلاً اعلام میشود که باتری می تواند 300 وات را برای 10 دقیقه تأمین کند که در آن تمام عوامل و پارامترهای تأثیرگذار در توان قابل جذب از باتری در نظر گرفته شده است و برای محاسبه زمان پشتیبانی بار کمک موثری میتواند باشد.
ظرفیت باتری به دما، تعداد و زمان و عمق سیکلهای دشارژ و نحوه حفاظت هم بستگی دارد.
مترادف: آمپر ساعت , آمپرساعت